Δρ. Λυράκος Ν. Γεώργιος
Ψυχολόγος Υγείας MSc, PhD
Τ. Λέκτορας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
Program Director MSc Psychology of Health
City Unity College/ Cardiff University
Ψυχιατρικός Τομέας & Μονάδα Νοσηλείας
Μεσογειακής Αναιμίας Γ.Γ.Ν. «Αγ. Παντελεήμων»
Το νοσηλευτικό προσωπικό νοσεί από τραυματισμούς που προκύπτουν στον εργασιακό χώρο, και υποφέρουν από τα αποτελέσματα που προκαλούνται από την έκθεση στους κινδύνους των εργασιακών χώρων. Κατά συνέπεια, η παγκόσμια κοινότητα χάνει τα κρίσιμα μέλη αυτής της ομάδας υγειονομικής περίθαλψης, γεγονός που συνεισφέρει στην σύνθεση της ήδη υπάρχουσας κρίσης επάνδρωσης νοσηλευτών-τριών και έχει επίπτωση στην υγεία και την ευημερία του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτή η άσκοπη σπατάλη του ανθρωπίνου δυναμικού εξασθενίζει σοβαρά την εκπλήρωση των στόχων ανάπτυξης της χιλιετίας που έχουν θέσει τα Ηνωμένα Έθνη (International Council of Nurses 2007).
Επίσης, έχει επιπτώσεις στη δυνατότητα της παγκόσμιας κοινότητας υγείας να ικανοποιήσει τις ανάγκες της πρωτοβάθμιας περίθαλψης υγείας όπως καθορίζονται στη Διακήρυξη του WHO του 1978/*UNICEF και την διακήρυξη της Alma Ata (World Health Organization/UNICEF 1978).
Ο διεθνής οργανισμός εργασίας (ILO) αναγνώρισε την ανάγκη για ασφαλείς και υγιείς εργασιακούς χώρους για το νοσηλευτικό προσωπικό 30 χρόνια πριν (Συνθήκη157 ILO και συνοδευτική σύσταση 147 ..1977) (International Labour Organization 1977). Οι Συνελεύσεις της Παγκόσμιας Υγείας (WHA) από το 1979 έχουν τονίσει την αξία των νοσηλευτών στην παγκόσμια κοινότητα και έχουν καλύψει την ανάγκη να ενισχύσουν τις νοσηλευτικές και μαιευτικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της παροχής στο νοσηλευτικό προσωπικό με ασφαλή υγιεινά περιβάλλοντα εργασίας (WHA 36.11 1983) (WHA 42.27 1989) (World Health Organization 54.12 2001). Οι διεθνείς, εθνικοί και τοπικοί οργανισμοί και πολλές κυβερνητικές επιτροπές έχουν εφαρμόσει ειδικές πολιτικές και κανονισμούς να προστατεύσουν το νοσηλευτικό προσωπικό.
Ο αντίκτυπος των επισφαλών και ανθυγιεινών συνθηκών εργασίας στις νοσηλεύτριες Αν και οι νοσηλεύτριες-ες αποτελούν ένα ουσιαστικό μέρος του υγειονομικού δυναμικού στην υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού, οι ίδιοι, τίθενται συχνά σε φυσική διακινδύνευση. Συνολικά, το νοσηλευτικό προσωπικό εκτίθεται κάθε ημέρα σε ποικίλους κινδύνους υγείας και ασφάλειας, που περιλαμβάνουν:
Σύμφωνα με την ILO η λίστα με τις επαγγελματικές νόσους του 2002, περιλαμβάνει στο κεφάλαιο 2.3.1 τις εξής μυοσκελετικές διαταραχές που προέρχονται από την εργασία: (International Labour Organization 2002)
Επαγγελματικές μυοσκελετικές διαταραχές Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε μυοσκελετικές ασθένειες που προκαλούνται από συγκεκριμένες δραστηριότητες εργασίας ή το περιβάλλον εργασίας όπου οι ιδιαίτεροι παράγοντες κινδύνου είναι παρόντες. Τα παραδείγματα τέτοιων δραστηριοτήτων ή το περιβάλλον περιλαμβάνουν:
(α) Σύντομη ή επαναλαμβανόμενη κίνηση
(β) Ισχυρή άσκηση
(γ) υπερβολική μηχανική συγκέντρωση δύναμης
(δ) αδέξιες ή μη-ουδέτερες στάσεις
(ε) δόνηση
Το τοπικό ή περιβαλλοντικό κρύο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο.
Ο λόγος για τον οποίο αποφάσισα να επιλέξω για την έρευνα το συγκεκριμένο δείγμα πληθυσμού είναι το γεγονός ότι οι μυοσκελετικές διαταραχές που σχετίζονταν με τη φύση του επαγγέλματος του νοσηλευτικού προσωπικού [1], εξακολουθούν παρά το πέρασμα τόσων χρόνων από την ανακάλυψη τους να προκαλούν υψηλά ποσοστά νοσηρότητας στο νοσηλευτικό προσωπικό, και μεγάλη απώλεια εργασιακού χρόνου.
Η εργασία στην υγειονομική περίθαλψη έχει γίνει επικίνδυνη. Το 2003, οι εργαζόμενοι υγειονομικής περίθαλψης στις Ηνωμένες Πολιτείες υπέστησαν περισσότερο χαμένο χρόνο λόγω των τραυματισμών και των ασθενειών από τους εργαζομένους στις κατασκευαστικές εργασίες και τους λοιπούς εργάτες εκτός του τομέα κατασκευής (USDoL 2003). Το 1997, στη Σουηδία και τη Γερμανία, ο αριθμός των εκθέσεων στις επαγγελματικές ασθένειες ή στις σχετικές με την εργασία διαταραχές μεταξύ των εργαζομένων υγειονομικής περίθαλψης υπερέβη τον εθνικό μέσο όρο – 4 ανά 1000 σε σύγκριση με 3 ανά 1000. Οι συνηθέστερα αναφερόμενες ήταν οι δερματικές ασθένειες και η πίεση στο μυοσκελετικό σύστημα (Hasselhorn, Toomingas and Lagerstrom 1999, p.2).
Ειδικά ο πόνος χαμηλά στην πλάτη (ισχιαλγία) αποτελεί ένα κοινό σύμπτωμα μεταξύ των νοσηλευτριών. Ο τραυματισμός της πλάτης, αποτελεί έναν μεγάλο ποσοστό από τα προβλήματα που προκαλούν ανικανότητα για εργασία στις νοσηλεύτριες, οι οποίες έχουν ένα από τα πιο υψηλά επίπεδα τραυματισμού στην πλάτη σε σχέση με όλες τις επαγγελματικές ομάδες (Jensen 1987).
Σύμφωνα με τον Malone οι εργονομικοί παράγοντες κινδύνου για τους μυοσκελετικούς τραυματισμούς περιλαμβάνουν την άσκηση δύναμης, την επανάληψη, την αδέξια στάση και την στατική στάση. Η αδέξια στάση μπορεί να αυξήσει την κάμψη της σπονδυλικής στήλης, εντείνει την πίεση των μεσοσπονδύλιων δίσκων και προκαλεί αλλαγές ρήξης των δίσκων, παρόμοιες με εκείνες που φαίνονται στον φυσικό εκφυλισμό των μεσοσπονδύλιων δίσκων (Malone 2000).
Κοινές δραστηριότητες στην νοσηλευτική εργασία, όπως η μεταφορά βαρειών αντικειμένων, το συχνό στρίψιμο και οι κάμψεις, έχουν προσδιοριστεί ως σημαντικοί φυσικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων (Smedley, et al. 1997).
Πιο συγκεκριμένα, ειδικά η οσφυαλγία είναι πάρα πολύ κοινό σύμπτωμα στο νοσηλευτικό προσωπικό. Οι προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος πόνου χαμηλά στην πλάτη αυξάνεται γρήγορα με την αύξηση της σωματικής εργασίας και της ψυχολογικής πίεσης, αλλά συσχετίζεται αντιστρόφως ανάλογα με τις δραστηριότητες που έχουν οι νοσηλεύτριες/ες στον ελεύθερο χρόνο τους. Συγκεκριμένα, η ψυχολογική πίεση στην εργασία έχει αναφερθεί ως κοινός παράγοντας στην εμφάνιση οσφυαλγίας στο νοσηλευτικό προσωπικό στις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από το Hazard και τους συνεργάτες του, (Hazard, et al 1996) και από τον Fishbain και τους συνεργάτες του (Fishbain, et al 1997).
Σε μία μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2004 εξετάστηκαν οι ενδεχόμενες σχέσεις που υπάρχουν στην εμφάνιση μυοσκελετικού πόνου μεταξύ των δραστηριοτήτων της εργασίας, της συναισθηματικής πίεσης από την εργασία, του στατικού τρόπου ζωής και εμφάνισης οσφυαλγίας. Τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης προτείνουν ότι ο χαμηλός πόνος στην πλάτη είναι ένα κοινό πρόβλημα στον πληθυσμό των νοσηλευτριών στο Χονγκ Κογκ. Το να είναι συγκριτικά νέα μια νοσηλεύτρια σε ένα τμήμα, η κάμψη συχνά κατά τη διάρκεια της εργασίας και η διατήρηση φτωχών διαπροσωπικών σχέσεων στην εργασία με τους συναδέλφους, είναι ανεξάρτητοι προάγγελοι της εμφάνισης πόνου στην πλάτη (Bing Yip 2004).
Φαίνεται λοιπόν πως η επαγγελματική κατάρτιση, αναφορικά με τις δραστηριότητες της εργασίας που θεωρούνται υψηλού κινδύνου και η εργονομική αξιολόγηση των αδέξιων στάσεων της εργασίας είναι ουσιαστικές και αναγκαίες. Επιπλέον, συστήνονται από τους ερευνητές της συγκεκριμένης μελέτης εργαστήρια χαλάρωσης και ομάδες-αυτοβοήθειας για το νοσηλευτικό προσωπικό, ειδικά για εκείνους που είναι λιγότερο πεπειραμένοι στον τύπο εργασίας με τον οποίο καλούνται να ασχοληθούν (Bing Yip 2004).
Από την μέχρι τώρα έρευνα στο συγκεκριμένο αντικείμενο έχει φανεί πως οι συνεχείς νοσηλευτικές πράξεις που εκτελούν οι νοσηλεύτριες /ες ήταν στατικές (isometric), απαιτώντας τη διατήρηση μιας θέσης που είναι ενάντια στη βαρύτητα και καταπονεί τα χαμηλότερα σημεία της πλάτης, με αποτέλεσμα την εμφάνιση χρόνιας οσφυαλγίας και άλλων μυοσκελετικών προβλημάτων. Σύμφωνα με αυτά τα συμπεράσματα έχει από καιρό προταθεί η ανάγκη να επεκταθεί η εστίαση της κατάρτισης στην πρακτική εργασία, και να επανασχεδιαστεί ο εξοπλισμός που χρησιμοποιεί το νοσηλευτικό προσωπικό (Harber, Shimozaki, et al. 1987).
Είναι χαρακτηριστικό του προβλήματος αυτό που φάνηκε σε μία επιδημιολογική μελέτη του 1990 που πραγματοποιήθηκε στην Αγγλία τη Δανία τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και το Ισραήλ, στην οποία φάνηκε πως το νοσηλευτικό προσωπικό έχει 5,1 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα από ότι οι ταμίες να προσφύγουν στις υπηρεσίες υγείας για πρόβλημα που σχετίζεται με πόνο στη μέση τους (Harber 1990).
Αντίστοιχα το 2002 σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε με σκοπό να αξιολογήσουν τις συσχετίσεις που υπάρχουν μεταξύ των ωρών απασχόλησης που ξοδεύτηκαν στις επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες και του πόνου, που έχει αιτία τα μυοσκελετικά προβλήματα της πλάτης, αναλύθηκαν τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν και βρέθηκε πως οι ξυλουργοί "είχαν την υψηλότερη επικράτηση (19,2%) και τις περισσότερες περιπτώσεις πόνου (338.000) μεταξύ των κυριότερων επαγγελμάτων των ανδρών, ενώ οι βοηθοί νοσηλευτριών, οι οικιακοί βοηθοί, και οι υπάλληλοι "είχαν την υψηλότερη επικράτηση (15,2%) και τις περισσότερες περιπτώσεις εμφάνισης χρόνιου μυοσκελετικού πόνου(217 000) μεταξύ των κυριότερων επαγγελμάτων των γυναικών (Guo 2002).
Παρόμοια στοιχεία έχουμε και από μία άλλη έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε στη Γκάνα ανάμεσα σε νοσηλευτικό προσωπικό και δασκάλους η οποία έδειξε πως το νοσηλευτικό προσωπικό έχει κατά 21,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα από το εκπαιδευτικό προσωπικό να εμφανίσει πρόβλημα οσφυαλγίας(Dovlo 2005).
Στην Ιαπωνία σε μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα σε 844 νοσηλεύτριες που συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο, το 85,5% των ερωτηθέντων βρέθηκαν να υποφέρουν από κάποια μυοσκελετική διαταραχή κατά τη διάρκεια της περιόδου των δώδεκα μηνών που διήρκησε η έρευνα τους (Smith, et al. 2006).
Αν και ο ακριβής μηχανισμός που συνδέει το υψηλό στρες της εργασίας με την εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων και κυρίως με την οσφυαλγία δεν είναι οριστικά γνωστός, το στρες μπορεί να αυξήσει την ένταση των μυών ή να ενισχύσει τις επίπονες αισθήσεις όπως είναι και η οσφυαλγία. Ίσως οι κυριότερες αιτίες που επηρεάζουν την ψυχολογική διάθεση του νοσηλευτικού προσωπικού και αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες για την εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων είναι η χαμηλή ικανοποίηση από την εργασία όπως φάνηκε σε αρκετές μελέτες (Bergenuud and Nilsson 1988) (Papageorgious, et al. 1997) (Ready, et al. 1993), η μονότονη εργασία που προκαλείται από τις πολλές επαναληπτικές πράξεις της νοσηλείας και της ετοιμασίας των φαρμάκων προς χορήγηση στους ασθενείς (Rossingol, Lortie και Ledoux 1993), οι φτωχές διαπροσωπικές σχέσεις με το υπόλοιπο προσωπικό ,είτε το νοσηλευτικό είτε το ιατρικό, καθώς και η έλλειψη προσωπικού αναγκάζει πολλούς νοσηλευτές να εργάζονται σε ένα τμήμα εντελώς μόνοι (Bigos, et al. 1991) (Van der Weide, et al. 1999), οι υπερβολικές απαιτήσεις που εγείρονται λόγω της φύσεως της εργασίας του νοσηλευτικού προσωπικού αλλά και του φόρτου της εργασίας που αποτελεί το σύνηθες φαινόμενο παγκοσμίως (Van der Weide, et al 1999) και η απαιτούμενη ικανότητα για εργασία, που όπως είναι φυσικό προκαλεί υπερβολική συναισθηματική φόρτιση, καθώς πολλές φορές δεν αποτελεί αυτοσκοπό αλλά αναγκαιότητα προκλητή λόγω του επαγγέλματος (Hazard, et al 1996). Επιπλέον, έχει επίσης αναγνωριστεί, μια συσχέτιση μεταξύ της χαμηλής διάθεσης και της ύπαρξης μελλοντικού κινδύνου για εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων (Smedley, et al 1997).
Αυτό που παρατηρήθηκε βέβαια στην μελέτη μας είναι πως υπάρχει μια διαφορά στους προδιαθεσικούς παράγοντες καθώς οι μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στο εξωτερικό αναφέρονται στην εργασία των νοσηλευτριών σε ένα συγκεκριμένο θάλαμο και όχι σε μια ολόκληρη κλινική όπως συμβαίνει στην χώρα μας.[2]
Θα καταλήξουμε με το γεγονός ότι παρά το ότι έχει μετρηθεί ότι πονάνε οι νοσηλευτές, δεν έχει μελετηθεί πια είναι η επίδραση του πόνου τους στην συνολική ποιότητα της ζωής τους, ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν, και κατά πόσο ή διάθεση τους για αισιοδοξία εμπλέκεται σε αυτή την σχέση και επηρεάζει με την σειρά της τόσο τον μυοσκελετικό πόνο στην ένταση και την έκφραση του, αλλά και την ποιότητα της υγείας τους μέσα από τους παραδοσιακούς τρόπους μέτρησης που έχουν υιοθετηθεί μέχρι σήμερα από την επιστημονική κοινότητα.
[1] Επαγγελματικές πράξεις όπως είναι το σήκωμα και η φροντίδα των ασθενών έχουν αποδειχτεί πως αποτελούν την αιτία για την έναρξη μυοσκελετικών προβλημάτων (Hazard, και συν. 1996)
[2] Αυτό αποτελεί προσωπική άποψη και εμπειρία του συγγραφέα της εργασίας, μετά από 10ετή ενασχόληση του σε θέση νοσηλευτή σε δημόσιο νοσοκομείο.
Ψυχολόγος Υγείας MSc, PhD
Τ. Λέκτορας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
Program Director MSc Psychology of Health
City Unity College/ Cardiff University
Ψυχιατρικός Τομέας & Μονάδα Νοσηλείας
Μεσογειακής Αναιμίας Γ.Γ.Ν. «Αγ. Παντελεήμων»
Το νοσηλευτικό προσωπικό νοσεί από τραυματισμούς που προκύπτουν στον εργασιακό χώρο, και υποφέρουν από τα αποτελέσματα που προκαλούνται από την έκθεση στους κινδύνους των εργασιακών χώρων. Κατά συνέπεια, η παγκόσμια κοινότητα χάνει τα κρίσιμα μέλη αυτής της ομάδας υγειονομικής περίθαλψης, γεγονός που συνεισφέρει στην σύνθεση της ήδη υπάρχουσας κρίσης επάνδρωσης νοσηλευτών-τριών και έχει επίπτωση στην υγεία και την ευημερία του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτή η άσκοπη σπατάλη του ανθρωπίνου δυναμικού εξασθενίζει σοβαρά την εκπλήρωση των στόχων ανάπτυξης της χιλιετίας που έχουν θέσει τα Ηνωμένα Έθνη (International Council of Nurses 2007).
Επίσης, έχει επιπτώσεις στη δυνατότητα της παγκόσμιας κοινότητας υγείας να ικανοποιήσει τις ανάγκες της πρωτοβάθμιας περίθαλψης υγείας όπως καθορίζονται στη Διακήρυξη του WHO του 1978/*UNICEF και την διακήρυξη της Alma Ata (World Health Organization/UNICEF 1978).
Ο διεθνής οργανισμός εργασίας (ILO) αναγνώρισε την ανάγκη για ασφαλείς και υγιείς εργασιακούς χώρους για το νοσηλευτικό προσωπικό 30 χρόνια πριν (Συνθήκη157 ILO και συνοδευτική σύσταση 147 ..1977) (International Labour Organization 1977). Οι Συνελεύσεις της Παγκόσμιας Υγείας (WHA) από το 1979 έχουν τονίσει την αξία των νοσηλευτών στην παγκόσμια κοινότητα και έχουν καλύψει την ανάγκη να ενισχύσουν τις νοσηλευτικές και μαιευτικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της παροχής στο νοσηλευτικό προσωπικό με ασφαλή υγιεινά περιβάλλοντα εργασίας (WHA 36.11 1983) (WHA 42.27 1989) (World Health Organization 54.12 2001). Οι διεθνείς, εθνικοί και τοπικοί οργανισμοί και πολλές κυβερνητικές επιτροπές έχουν εφαρμόσει ειδικές πολιτικές και κανονισμούς να προστατεύσουν το νοσηλευτικό προσωπικό.
Ο αντίκτυπος των επισφαλών και ανθυγιεινών συνθηκών εργασίας στις νοσηλεύτριες Αν και οι νοσηλεύτριες-ες αποτελούν ένα ουσιαστικό μέρος του υγειονομικού δυναμικού στην υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού, οι ίδιοι, τίθενται συχνά σε φυσική διακινδύνευση. Συνολικά, το νοσηλευτικό προσωπικό εκτίθεται κάθε ημέρα σε ποικίλους κινδύνους υγείας και ασφάλειας, που περιλαμβάνουν:
- Βιολογικούς, π.χ. ασθένειες όπως TB, HIV/AIDS,SARS;
- Εργονομικούς, π.χ. ανύψωση βαριών αντικειμένων
- Ψυχοκοινωνικούς, π.χ. βία και πίεση
- Χημικές ουσίες, π.χ.gluteraldehyde, Γάντια Latex, αναισθητικά, αντιβιοτικά, αντισηπτικά, phenothiazines, formaldehyde, glutaraldehyde, υγρή χλωροξυλενόλη, κρέμες χεριών οξείδιο αιθυλενίου και
- Φυσικούς, π.χ. ακτινοβολία, πτώσεις, μεταφορά ασθενών και πτώσεις (International Council of Nurses 2007).
Σύμφωνα με την ILO η λίστα με τις επαγγελματικές νόσους του 2002, περιλαμβάνει στο κεφάλαιο 2.3.1 τις εξής μυοσκελετικές διαταραχές που προέρχονται από την εργασία: (International Labour Organization 2002)
Επαγγελματικές μυοσκελετικές διαταραχές Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε μυοσκελετικές ασθένειες που προκαλούνται από συγκεκριμένες δραστηριότητες εργασίας ή το περιβάλλον εργασίας όπου οι ιδιαίτεροι παράγοντες κινδύνου είναι παρόντες. Τα παραδείγματα τέτοιων δραστηριοτήτων ή το περιβάλλον περιλαμβάνουν:
(α) Σύντομη ή επαναλαμβανόμενη κίνηση
(β) Ισχυρή άσκηση
(γ) υπερβολική μηχανική συγκέντρωση δύναμης
(δ) αδέξιες ή μη-ουδέτερες στάσεις
(ε) δόνηση
Το τοπικό ή περιβαλλοντικό κρύο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο.
Ο λόγος για τον οποίο αποφάσισα να επιλέξω για την έρευνα το συγκεκριμένο δείγμα πληθυσμού είναι το γεγονός ότι οι μυοσκελετικές διαταραχές που σχετίζονταν με τη φύση του επαγγέλματος του νοσηλευτικού προσωπικού [1], εξακολουθούν παρά το πέρασμα τόσων χρόνων από την ανακάλυψη τους να προκαλούν υψηλά ποσοστά νοσηρότητας στο νοσηλευτικό προσωπικό, και μεγάλη απώλεια εργασιακού χρόνου.
Η εργασία στην υγειονομική περίθαλψη έχει γίνει επικίνδυνη. Το 2003, οι εργαζόμενοι υγειονομικής περίθαλψης στις Ηνωμένες Πολιτείες υπέστησαν περισσότερο χαμένο χρόνο λόγω των τραυματισμών και των ασθενειών από τους εργαζομένους στις κατασκευαστικές εργασίες και τους λοιπούς εργάτες εκτός του τομέα κατασκευής (USDoL 2003). Το 1997, στη Σουηδία και τη Γερμανία, ο αριθμός των εκθέσεων στις επαγγελματικές ασθένειες ή στις σχετικές με την εργασία διαταραχές μεταξύ των εργαζομένων υγειονομικής περίθαλψης υπερέβη τον εθνικό μέσο όρο – 4 ανά 1000 σε σύγκριση με 3 ανά 1000. Οι συνηθέστερα αναφερόμενες ήταν οι δερματικές ασθένειες και η πίεση στο μυοσκελετικό σύστημα (Hasselhorn, Toomingas and Lagerstrom 1999, p.2).
Ειδικά ο πόνος χαμηλά στην πλάτη (ισχιαλγία) αποτελεί ένα κοινό σύμπτωμα μεταξύ των νοσηλευτριών. Ο τραυματισμός της πλάτης, αποτελεί έναν μεγάλο ποσοστό από τα προβλήματα που προκαλούν ανικανότητα για εργασία στις νοσηλεύτριες, οι οποίες έχουν ένα από τα πιο υψηλά επίπεδα τραυματισμού στην πλάτη σε σχέση με όλες τις επαγγελματικές ομάδες (Jensen 1987).
Σύμφωνα με τον Malone οι εργονομικοί παράγοντες κινδύνου για τους μυοσκελετικούς τραυματισμούς περιλαμβάνουν την άσκηση δύναμης, την επανάληψη, την αδέξια στάση και την στατική στάση. Η αδέξια στάση μπορεί να αυξήσει την κάμψη της σπονδυλικής στήλης, εντείνει την πίεση των μεσοσπονδύλιων δίσκων και προκαλεί αλλαγές ρήξης των δίσκων, παρόμοιες με εκείνες που φαίνονται στον φυσικό εκφυλισμό των μεσοσπονδύλιων δίσκων (Malone 2000).
Κοινές δραστηριότητες στην νοσηλευτική εργασία, όπως η μεταφορά βαρειών αντικειμένων, το συχνό στρίψιμο και οι κάμψεις, έχουν προσδιοριστεί ως σημαντικοί φυσικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων (Smedley, et al. 1997).
Πιο συγκεκριμένα, ειδικά η οσφυαλγία είναι πάρα πολύ κοινό σύμπτωμα στο νοσηλευτικό προσωπικό. Οι προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος πόνου χαμηλά στην πλάτη αυξάνεται γρήγορα με την αύξηση της σωματικής εργασίας και της ψυχολογικής πίεσης, αλλά συσχετίζεται αντιστρόφως ανάλογα με τις δραστηριότητες που έχουν οι νοσηλεύτριες/ες στον ελεύθερο χρόνο τους. Συγκεκριμένα, η ψυχολογική πίεση στην εργασία έχει αναφερθεί ως κοινός παράγοντας στην εμφάνιση οσφυαλγίας στο νοσηλευτικό προσωπικό στις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από το Hazard και τους συνεργάτες του, (Hazard, et al 1996) και από τον Fishbain και τους συνεργάτες του (Fishbain, et al 1997).
Σε μία μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2004 εξετάστηκαν οι ενδεχόμενες σχέσεις που υπάρχουν στην εμφάνιση μυοσκελετικού πόνου μεταξύ των δραστηριοτήτων της εργασίας, της συναισθηματικής πίεσης από την εργασία, του στατικού τρόπου ζωής και εμφάνισης οσφυαλγίας. Τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης προτείνουν ότι ο χαμηλός πόνος στην πλάτη είναι ένα κοινό πρόβλημα στον πληθυσμό των νοσηλευτριών στο Χονγκ Κογκ. Το να είναι συγκριτικά νέα μια νοσηλεύτρια σε ένα τμήμα, η κάμψη συχνά κατά τη διάρκεια της εργασίας και η διατήρηση φτωχών διαπροσωπικών σχέσεων στην εργασία με τους συναδέλφους, είναι ανεξάρτητοι προάγγελοι της εμφάνισης πόνου στην πλάτη (Bing Yip 2004).
Φαίνεται λοιπόν πως η επαγγελματική κατάρτιση, αναφορικά με τις δραστηριότητες της εργασίας που θεωρούνται υψηλού κινδύνου και η εργονομική αξιολόγηση των αδέξιων στάσεων της εργασίας είναι ουσιαστικές και αναγκαίες. Επιπλέον, συστήνονται από τους ερευνητές της συγκεκριμένης μελέτης εργαστήρια χαλάρωσης και ομάδες-αυτοβοήθειας για το νοσηλευτικό προσωπικό, ειδικά για εκείνους που είναι λιγότερο πεπειραμένοι στον τύπο εργασίας με τον οποίο καλούνται να ασχοληθούν (Bing Yip 2004).
Από την μέχρι τώρα έρευνα στο συγκεκριμένο αντικείμενο έχει φανεί πως οι συνεχείς νοσηλευτικές πράξεις που εκτελούν οι νοσηλεύτριες /ες ήταν στατικές (isometric), απαιτώντας τη διατήρηση μιας θέσης που είναι ενάντια στη βαρύτητα και καταπονεί τα χαμηλότερα σημεία της πλάτης, με αποτέλεσμα την εμφάνιση χρόνιας οσφυαλγίας και άλλων μυοσκελετικών προβλημάτων. Σύμφωνα με αυτά τα συμπεράσματα έχει από καιρό προταθεί η ανάγκη να επεκταθεί η εστίαση της κατάρτισης στην πρακτική εργασία, και να επανασχεδιαστεί ο εξοπλισμός που χρησιμοποιεί το νοσηλευτικό προσωπικό (Harber, Shimozaki, et al. 1987).
Είναι χαρακτηριστικό του προβλήματος αυτό που φάνηκε σε μία επιδημιολογική μελέτη του 1990 που πραγματοποιήθηκε στην Αγγλία τη Δανία τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και το Ισραήλ, στην οποία φάνηκε πως το νοσηλευτικό προσωπικό έχει 5,1 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα από ότι οι ταμίες να προσφύγουν στις υπηρεσίες υγείας για πρόβλημα που σχετίζεται με πόνο στη μέση τους (Harber 1990).
Αντίστοιχα το 2002 σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε με σκοπό να αξιολογήσουν τις συσχετίσεις που υπάρχουν μεταξύ των ωρών απασχόλησης που ξοδεύτηκαν στις επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες και του πόνου, που έχει αιτία τα μυοσκελετικά προβλήματα της πλάτης, αναλύθηκαν τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν και βρέθηκε πως οι ξυλουργοί "είχαν την υψηλότερη επικράτηση (19,2%) και τις περισσότερες περιπτώσεις πόνου (338.000) μεταξύ των κυριότερων επαγγελμάτων των ανδρών, ενώ οι βοηθοί νοσηλευτριών, οι οικιακοί βοηθοί, και οι υπάλληλοι "είχαν την υψηλότερη επικράτηση (15,2%) και τις περισσότερες περιπτώσεις εμφάνισης χρόνιου μυοσκελετικού πόνου(217 000) μεταξύ των κυριότερων επαγγελμάτων των γυναικών (Guo 2002).
Παρόμοια στοιχεία έχουμε και από μία άλλη έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε στη Γκάνα ανάμεσα σε νοσηλευτικό προσωπικό και δασκάλους η οποία έδειξε πως το νοσηλευτικό προσωπικό έχει κατά 21,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα από το εκπαιδευτικό προσωπικό να εμφανίσει πρόβλημα οσφυαλγίας(Dovlo 2005).
Στην Ιαπωνία σε μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα σε 844 νοσηλεύτριες που συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο, το 85,5% των ερωτηθέντων βρέθηκαν να υποφέρουν από κάποια μυοσκελετική διαταραχή κατά τη διάρκεια της περιόδου των δώδεκα μηνών που διήρκησε η έρευνα τους (Smith, et al. 2006).
Αν και ο ακριβής μηχανισμός που συνδέει το υψηλό στρες της εργασίας με την εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων και κυρίως με την οσφυαλγία δεν είναι οριστικά γνωστός, το στρες μπορεί να αυξήσει την ένταση των μυών ή να ενισχύσει τις επίπονες αισθήσεις όπως είναι και η οσφυαλγία. Ίσως οι κυριότερες αιτίες που επηρεάζουν την ψυχολογική διάθεση του νοσηλευτικού προσωπικού και αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες για την εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων είναι η χαμηλή ικανοποίηση από την εργασία όπως φάνηκε σε αρκετές μελέτες (Bergenuud and Nilsson 1988) (Papageorgious, et al. 1997) (Ready, et al. 1993), η μονότονη εργασία που προκαλείται από τις πολλές επαναληπτικές πράξεις της νοσηλείας και της ετοιμασίας των φαρμάκων προς χορήγηση στους ασθενείς (Rossingol, Lortie και Ledoux 1993), οι φτωχές διαπροσωπικές σχέσεις με το υπόλοιπο προσωπικό ,είτε το νοσηλευτικό είτε το ιατρικό, καθώς και η έλλειψη προσωπικού αναγκάζει πολλούς νοσηλευτές να εργάζονται σε ένα τμήμα εντελώς μόνοι (Bigos, et al. 1991) (Van der Weide, et al. 1999), οι υπερβολικές απαιτήσεις που εγείρονται λόγω της φύσεως της εργασίας του νοσηλευτικού προσωπικού αλλά και του φόρτου της εργασίας που αποτελεί το σύνηθες φαινόμενο παγκοσμίως (Van der Weide, et al 1999) και η απαιτούμενη ικανότητα για εργασία, που όπως είναι φυσικό προκαλεί υπερβολική συναισθηματική φόρτιση, καθώς πολλές φορές δεν αποτελεί αυτοσκοπό αλλά αναγκαιότητα προκλητή λόγω του επαγγέλματος (Hazard, et al 1996). Επιπλέον, έχει επίσης αναγνωριστεί, μια συσχέτιση μεταξύ της χαμηλής διάθεσης και της ύπαρξης μελλοντικού κινδύνου για εμφάνιση μυοσκελετικών προβλημάτων (Smedley, et al 1997).
Αυτό που παρατηρήθηκε βέβαια στην μελέτη μας είναι πως υπάρχει μια διαφορά στους προδιαθεσικούς παράγοντες καθώς οι μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στο εξωτερικό αναφέρονται στην εργασία των νοσηλευτριών σε ένα συγκεκριμένο θάλαμο και όχι σε μια ολόκληρη κλινική όπως συμβαίνει στην χώρα μας.[2]
Θα καταλήξουμε με το γεγονός ότι παρά το ότι έχει μετρηθεί ότι πονάνε οι νοσηλευτές, δεν έχει μελετηθεί πια είναι η επίδραση του πόνου τους στην συνολική ποιότητα της ζωής τους, ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν, και κατά πόσο ή διάθεση τους για αισιοδοξία εμπλέκεται σε αυτή την σχέση και επηρεάζει με την σειρά της τόσο τον μυοσκελετικό πόνο στην ένταση και την έκφραση του, αλλά και την ποιότητα της υγείας τους μέσα από τους παραδοσιακούς τρόπους μέτρησης που έχουν υιοθετηθεί μέχρι σήμερα από την επιστημονική κοινότητα.
[1] Επαγγελματικές πράξεις όπως είναι το σήκωμα και η φροντίδα των ασθενών έχουν αποδειχτεί πως αποτελούν την αιτία για την έναρξη μυοσκελετικών προβλημάτων (Hazard, και συν. 1996)
[2] Αυτό αποτελεί προσωπική άποψη και εμπειρία του συγγραφέα της εργασίας, μετά από 10ετή ενασχόληση του σε θέση νοσηλευτή σε δημόσιο νοσοκομείο.